Green Trees nhận định đây là một bài viết quá thâm thúy:

Sơn Trà không chỉ là “lá phổi xanh” mà còn phải là “cái dạ dày” để nuôi cơ thể. Hủy hoại Sơn Trà là một tội ác nhưng không đánh thức Sơn Trà thì phải chăng, cũng là tội lỗi?

Tại buổi hội thảo về ô nhiễm không khí được tổ chức vào tối 5-6, hầu hết các chuyên gia đều cho rằng, ô nhiễm không khí tại Thủ đô Hà Nội đã ở mức báo động. Bên cạnh nhiều nguồn khí thải Thủ đô còn phải chịu tác động tiêu cực của khoảng 20 nhà máy nhiệt điện than ở phía Bắc.

Bà Nguyễn Thị Khanh – Giám đốc Trung tâm sáng tạo xanh (GreenID) cho biết, ô nhiễm không khí ở Hà Nội ngày càng gia tăng, đặc biệt vào giờ cao điểm. Chỉ trong năm 2016, Hà Nội đã có 8 đợt ô nhiễm không khí nghiêm trọng.

Các chỉ số bụi PM10 và PM2,5 đều vượt ngưỡng trung bình năm. Tại trạm quan trắc không khí đặt tại Đại sứ quán Mỹ (Láng Hạ - Hà Nội), chỉ số chất lượng không khí (AQI) và chỉ số bụi PM2,5 đều ở mức rất cao. Trong quý 1-2017, chỉ số bụi PM2,5 là 54,6 µg/m3, số ngày vượt quá quy chuẩn Việt Nam là 37 ngày (nếu so với WHO là 78 ngày).

Lí giải về nguồn gây ô nhiễm, GS Nghiêm Trung Dũng (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, với một đô thị lớn như Hà Nội, khí thải từ giao thông phải được chú trọng hàng đầu, bên cạnh các yếu tố khác như hoạt động sản xuất công nghiệp, xây dựng, đốt rơm rạ...

Cùng với quá trình đô thị hoá, lượng phương tiện cá nhân tăng lên rất nhanh, tạo ra lượng lớn khí thải. Điều này lí giải vì sao trong giờ cao điểm, nồng độ ô nhiễm lại tăng cao đột biến. Hiện Hà Nội có gần 6 triệu xe máy, trong đó 2,5 triệu xe đã hết hạn sử dụng từ năm 2000. Những chiếc xe máy này hàng ngày vẫn xả khí thải ra môi trường gây ô nhiễm nghiêm trọng.


                         Mức độ ô nhiễm không khí ở Hà Nội cao gấp đôi TP Hồ Chí Minh
Bên cạnh các nguồn gây ô nhiễm nội tại, GS Dũng cũng lưu ý tới các nguồn xa, di chuyển về Hà Nội theo hướng gió. “Vào mùa đông, theo gió mùa đông bắc, bụi từ phía Bắc có thể di chuyển xuống Thủ đô làm gia tăng nồng độ ô nhiễm. Chưa kể, ở phía Bắc có tới gần 20 nhà máy nhiệt điện than đang hoạt động. Phần lớn các nhà máy này mới chỉ có thiết bị xử lí bụi, một số có khả năng xử lí SO2, chưa có nhà máy nào có thiết bị xử lí NOx" – GS Dũng nói thêm.

Đồng quan điểm, bà Khanh cho rằng, các nhà máy nhiệt điện than cũng góp phần làm gia tăng ô nhiễm không khí ở Hà Nội. Mặc dù quy mô dân số, số lượng phương tiện giao thông của Thủ đô ít hơn TP Hồ Chí Minh nhưng ô nhiễm không khí tại đây lại cao gấp đôi.

"Dù các nhà máy nhiệt điện cách xa Hà Nội xong bụi mịn PM2,5 có khả năng phát tán rất xa. Theo World Bank, 60% nguồn gây ô nhiễm của New Delhi (Ấn Độ) đến từ bên ngoài. Hà Nội cũng không ngoại lệ. Chúng ta cần hành động khẩn cấp để giảm phát thải từ nhiệt điện than, hướng tới sử dụng năng lượng tái tạo" – bà Khanh nói.

Hôm nay, ngày 5/6, là ngày Môi trường thế giới. Chủ đề của năm nay là “Sống hài hòa với thiên nhiên” nhằm kêu gọi mọi người sống gần gũi, bảo vệ thiên nhiên bằng những hành động thiết thực vì tương lai.

Còn nhớ một năm trước, vào ngày 5/6/2016, nhóm Green Trees đã kêu gọi một cuộc tuần hành nhân ngày Môi trường thế giới để yêu cầu chính quyền nhanh chóng đưa ra kết luận về thảm họa. Cho đến thời điểm đó đã là hai tháng sau khi phát hiện dấu hiệu cá chết nhưng chính phủ vẫn trì hoãn việc công bố kết luận điều tra. Cuộc tuần hành với thông điệp bảo vệ môi trường đã bị dừng lại sau khi diễn ra được 10 phút bởi sự cản trở và bắt bớ của lực lượng công an.

Chủ đề của ngày Môi trường thế giới năm nay hoàn toàn phù hợp với những gì chúng ta cần hướng đến. Một năm sau thảm họa chúng ta đã làm những gì để khắc phục hậu quả?Chúng ta đã có hoạt động nào để làm biển sạch trở lại cho những thế hệ tương lại hay chưa?

Còn 25 ngày nữa là chạm mốc một năm sau khi chính phủ chính thức tuyên bố vùng biển miền Trung bị nhiễm độc bởi nước thải công nghiệp do Công ty TNHH Gang Thép Hưng Nghiệp Formosa xả ra. Nhân dịp này, nhóm Green Trees sẽ có một số talkshow trao đổi về các vấn đề xung quanh sự kiện thảm họa môi trường biển miền Trung, tính cho đến thời điểm hiện tại.


MỜI ĐÓN XEM...

Khu vực xảy ra cháy rừng chính là địa điểm từng nằm trong quy hoạch xây dựng công viên nghĩa trang của Vĩnh Phúc đang gây xôn xao dư luận.

Năm 1873, kể từ khi bắt đầu chiếm đóng Hà Nội, người Pháp không ngừng đô thị hoá thành phố nhỏ bé xứ An Nam này. Họ rất chú trọng đến cây xanh đô thị. Ngoài việc giữ lại và phát triển vườn cây cổ thụ trong Bách Thảo, người Pháp trồng cây cối trên các đường phố theo hàng lối, loại cây rất quy củ, các vườn hoa cũng được trồng mới rất nhiều.

Từ năm 1884 Hà Nội đã có những bản thiết kế đường phố đầu tiên do các Kỹ sư Pháp lập ra thay đổi diện mạo của kinh thành hoang phế phương Đông sau những biến cố lịch sử … chỉ còn lại làng quê với nhiều ngôi nhà mái tranh và đường đất.

Các kiến trúc sư từ nước Pháp đến Đông Dương với nhiều ý tưởng canh tân và chọn Hà Nội là mảnh đất thực nghiệm “Thành phố - vườn cây” của mình.

Cây đầu tiên được trồng theo chỉ dẫn tại Hà Nội là cây phượng vĩ trên phố Tràng Tiền - Hàng Khay, đồng thời với việc làm vỉa hè và xây nhà gạch theo quy hoạch, loại cây này có nhiều muỗi và ve sầu kêu đinh tai vào mùa hè đã sớm bị thay thế.

Để tìm kiếm các loại cây, hoa trồng trong đô thị thích hợp hơn, năm 1888, người Pháp lập “Jardin d'essal” (Vườn thí nghiệm thực vật) rộng 33ha, ta thường gọi là vườn Bách Thảo.

Vườn chia thành hai khu: khu cao (bên đường Hoàng Hoa Thám) là vườn cây, nuôi thú là nơi đi dạo, giải trí… Khu thấp (bên đường Thụy Khuê) làm vườn ươm – có tên là Laforge, ươm các giống cây bản địa, giống nhập từ Châu Phi, Châu Mỹ và Châu Âu.

Năm 1897, Hà Nội có văn bản xóa bỏ nhà lá quanh các phố quanh Hồ Gươm, phải xây nhà gạch thẳng hàng, có rãnh thoát nước...

Năm 1902, Thành phố treo biển tên phố, đánh số nhà.

Năm 1903, Thành phố quy định cây xanh chỉ trồng trên các phố có vỉa hè rộng hơn 3 mét trở lên và phải tuân theo tiêu chí: có bóng mát, bảo đảm mỹ quan, không có nhựa và khí độc hại, không đổ trước các trận bão vừa phải… Phạt tiền người nào phá hoại cây trên phố và phải trồng lại đúng giống cây đó.

Ở các phố lớn, thành phố lát vỉa hè, và trồng cây lấy bóng mát. Những hàng cây đại diện cho mỗi con phố. Lò Đúc chót vót sao đen, Phan Đình Phùng, Trần Hưng Đạo, Trần Phú xanh rì lá sấu, xuân tới chồi xanh bật lên nõn nà cả một dãy phố. Lý Thường Kiệt mỗi khi thu đến thì cả phố vàng rực lá cây cơm nguội, Hoàng Diệu là ba hàng xà cừ um tùm bóng mát…. Trưa hè nắng như trút lửa, nhưng đi dưới những tán cây ấy, ai cũng thấy mát mẻ, dễ chịu.

Xà cừ có nguồn gốc ở châu Phi, được người Pháp đưa về trồng ở Việt Nam từ cuối thế kỷ 19 để làm cây bóng mát đường phố.

Mặc dù cây lớn nhất xà cừ ở Sài Gòn nhưng Sài Gòn không có loại cây này nhiều bằng Hà Nội. Ở Hà Nội hầu như đi đâu cũng gặp cây xà cừ. Những cây xà cừ cả trăm năm tuổi, cao to và vỏ cây vân vi như ốc xà cừ không lẫn vào đâu được.

Vào những năm 1925-1935, Hà Nội là một trong 3 thành phố đẹp nhất châu Á thời đó (Hà Nội, Tokyo và Thượng Hải)… Đó là một Hà Nội được xây dựng theo chỉ đạo của những nhà quy hoạch tài hoa bậc nhất đến từ nước Pháp – họ kế thừa những thành tựu rực rỡ canh tân đô thị Paris nửa cuối TK19 do Georges Eugene Haussmann khởi xướng, cộng sự của ông là kỹ sư cấp và thoát nước; thiết kế cảnh quan; và nhà làm vườn phụ trách về cây xanh. Họ là những nhà chuyên môn hàng đầu của thời đại ấy và lưu danh đến tận bây giờ.

Cây đường phố ở Hà Nội được trồng theo các giai đoạn:

1-Giai đoạn trước 1954: thời Pháp trồng cây to bóng mát, lâu năm như sao, nhội, sấu, xà cừ. người Pháp quy hoạch phố xá thẳng rộng, vỉa hè lớn, nhà cửa lùi vào, để có diện tích trống cho cây phát triển.

2- Giai đoạn sau 1954: Sang thời đầu XHCN, ý tưởng trăm hoa đua nở, trồng toàn cây hoa, chủ yếu là tầm trung, như bằng lăng, phượng, muồng, móng bò v.v. một phần vì cho rằng hoa làm tăng độ rực rỡ của đô thị, phần nữa cũng vì những cây này tầm trung, phù hợp hơn với những đường nhỏ hơn, vỉa hè hẹp hơn.

3- Giai đoan thập kỷ 1990: thời mở cửa dự án đô thị mọc ra khắp nơi, chỉ cốt trồng làm sao phủ xanh càng nhanh càng tốt, phổ biến là các loài ít giá trị, cắm cành cũng sống, lớn nhanh như vông, bông gòn, trứng cá, dâu da xoan. Những cây này chỉ trong vòng 3-4 năm là tốt um, nhưng sau đó thì sẽ có vấn đề như gỗ nhỏ, rễ nông, dễ gãy đổ khi gặp mưa gió, cây có quả gây mất vệ sinh môi trường, có nhiều sâu róm, cong xấu, chiều cao thấp che khuất tầm nhìn gây mất mỹ quan đô thị và an toàn giao thông

4- Giai đoạn gần đây nhất: chậm lại một phần do tốc độ đô thị hóa hơi chững lại, phần thì nhìn thấy hậu quả của việc trồng cây ăn sổi.

Đến năm 2006, cây xanh 9 quận nội thành có 0,9m2/người, riêng Đống Đa chưa tới 0,05m2/người. Chỉ bằng 1/10 hay 1/20, 1/30 những thành phố khác (Tokyo: 7,5m2, London 26,9m2; Berlin 27,4m2; New York 29,3m2; Moskva 24m2….).

- Fb: Lịch sử Việt Nam qua ảnh -

TTO - Theo dự báo, nhiệt độ Hà Nội lên đến 41 độ C. Và nhiệt độ thực tế tại Hà Nội vào giữa trưa 3-6, đã lên trên 40 độ C. Nhiệt độ mặt đường lên gần 60 độ C
Theo ghi nhận, do nhiệt độ ngoài trời quá nóng nên hầu hết mọi người đều hạn chế ra đường và chọn cho mình những nơi bóng mát hay trong nhà để tránh nắng nóng

Chúng tôi thử dùng một chiếc nhiệt kế để đo nhiệt độ ngoài trời và kết quả đo được tại đường Nguyễn Trãi, Thanh Xuân lúc 12g30 khoảng 42 độ C và nhiệt độ mặt đường lên gần 60 độ C.
Nắng nóng cộng thêm trời không một gợn mây khiến thời tiết Hà Nội hôm nay càng gay gắt hơn.
Mặt đường các tuyến phố đều có cảm giác như bốc hơi, bỏng rát, ai đi đường đều phải căng mình với cái gió khô nóng từ mắt đường táp vào mặt.
Nhiều người lao động tại tuyến đường Nguyễn Xiển đã phải xuống hầm đi bộ để nằm nghỉ để tránh nắng.
Họ cho hay nhiều ngày nay do thời tiết tại Hà Nội nắng nóng nên họ đã phải tranh thủ xuống đây để chợp mắt trước giờ làm chiều.


Người lao động nằm la liệt dưới một số đường hầm đi bộ - Ảnh: NAM TRẦN


Một người đàn ông cởi trần nằm ngủ dưới hầm đi bộ trên đường Nguyễn Xiển, Thanh Trì - Ảnh: NAM TRẦN


Bất kể chỗ nào bóng mát cũng có thể làm chỗ nghỉ tạm- Ảnh: NAM TRẦN


Các quán nước ven đường đông khách giải nhiệt - Ảnh: NAM TRẦN


Một nhân viên của một hiệu sách trên đường Xuân Thủy, Cầu Giấy kéo tấm rèm để tránh nắng khi mặt trời chuyển hướng - Ảnh: NAM TRẦN


Nắng nóng cộng thêm trời không một bóng mây nào càng khiến thời tiết gay gắt hơn, các tuyến đường mọi người đều hạn chế ra ngoài - Ảnh: NAM TRẦN 

Trong bài viết này, Người nông dân ban công sẽ giới thiệu kỹ hơn về tính Tương sinh-Tương khắc của cây trồng qua kiến thức và kinh nghiệm học hỏi cả ở Người nông dân mặt đất.

Cây cối cũng như con người, là sự sống có tính xã hội và tương tác. Nếu như con người hay dựa vào một công cụ nào đó (khoa học hay tâm linh) nhưhệ ngũ hành (Kim-Mộc-Thủy-Hỏa-Thổ) hay tuổi tác để xem người này có hợp hay khắc với người kia không, hợp hay kỵ với nhà cửa đất đai,… thì cây cối cũng vậy. Song câu chuyện của cây cối thì rất rõ ràng, “hệ công cụ” ấy chính là tính khoa học của các yếu tố tự nhiên (nước, nhiệt độ, ánh sáng, đất, nguồn dinh dưỡng, hệ thiên địch, …) và cũng có một phần yếu tố “tâm linh”, chính là “năng lượng giao tiếp” giữa chúng với nhau và với con người. Yếu tố “tâm linh” ấy sẽ được nói đến trong một bài khác, còn ở bài này chỉ bàn về tính tương sinh-tương khắc giữa các loại cây trồng đã được các nhà nông tổng kết lại một cách khoa học và từ kinh nghiệm thực tế.


Một góc vườn tổ hợp tương sinh

Nắm được tính tương sinh–tương khắc của cây sẽ quyết định được việc xen canh, luân canh cây trồng, để có được một khu vườn “khoẻ mạnh”, cho dù là vườn trên ban công.Khu vườn ấy “khỏe” vì đạt được tính Đa dạng (diversity) và Cộng hưởng lợi ích (mutual benefit) giữa các cây.

Các nhà nông chuyên nghiệp (phương Tây) thường lập kế hoạch rất kỹ trước khi làm vườn; trong đó một bước vô cùng thiết yếu là lên được bảng tương sinh- tương thích Trong khi đó ở ta thì ngày nay hiếm có “nhà nông chân chính” hay “chuyên nghiệp” theo cách này mà chỉ còn các “công nhân trồng rau” theo công nghệ lập trình sẵn. Với họ, năng suất là trên hết, và đạt được năng suất thì chịu đánh đổi bằng: công nghệ biến đổi gien tạo giống năng suất cao hoặc ngắn ngày, hoặc chống chịu được sâu bệnh, phải dùng thuốc tăng trưởng các bộ phận của cây (từ rễ, thân, lá, hoa, quả,…), dùng phân bón hóa chất kích thích tăng trưởng, dùng thuốc trừ sâu diệt cỏ. Âu cũng là một sự mông muội trong nhận thức con người về việc “ta là trung tâm vũ trụ” và “chinh phục thiên nhiên”, quyết đảo lộn mọi logic và quy luật tự nhiên. Có lẽ họ không coi thế giới thực vật (hay một khu vườn nhỏ) là một xã hội sống thu nhỏ, càng không hiểu được những quy luật hay các quan hệ chi phối trong hệ thống thu nhỏ đó để mà “xây dựng” hay “bảo dưỡng” nó.



Mô phỏng một tổ hợp tương sinh thu nhỏ

Rất nhiều bạn bè của Người nông dân ban công phàn nàn rằng họ cũng cố gắng trồng rau, trồng hoa cho khu vườn của họ mà cây hay chết quá, rồi sâu bệnh, chuột bọ phá,… mặc dù rất chăm tưới bón. Trong nhiều lý do, thường nhất là việc bỏ qua tính tương sinh–tương khắc hay lịch thời vụ của cây trồng.

Để có được một tổ hợp cây tương sinh tốt, người ta dựa trên các tiêu chí về lợi ích của vườn như sau:

1. Tính che chở: cây lớn sẽ bảo vệ cây bé trước gió hoặc quá nhiều ánh sáng hoặc sức nóng của mặt trời;

2. Tính tương trợ về thể lý: một số loại rau có thể được coi như giá đỡ cho loại khác. Ví dụ một số loài đậu leo được trồng xen với ngô thì ngô sẽ “được coi” như giàn đỡ của Đậu;

3. Tính hấp dẫn côn trùng để hỗ trợ thụ phấn: cần trồng thêm một số cây dụ được ong bướm tới, từ đó côn trùng lân la sang các cây cũng đang ra hoa bên cạnh (bầu, bí, mướp…) “nhân tiện” thụ phấn hộ.

4. Tính cải thiện chất lượng đất: đặc biệt là các loại rau họ đậu sản sinh vi khuẩn cố định đạm cho đất;

5. Tính “bẫy mồi” hay “kỵ dơ”: Có rất nhiều loại cây có mùi gây “dị ứng” với côn trùng hay chuột bọ, hoặc “hấp dẫn côn trùng” bằng màu sắc,từ đó “chia hỏa lực” của côn trùng, tránh gây hại cho cây khác.

Do vậy, nếu ta hiểu được điều đó (hiểu cây, hiểu luật của cây) và biết cách phối hợp các loại với nhau thì chính ta đã tạo được một hệ thống hay một xã hội thu nhỏ đa dạng và cộng hưởng lợi ích, khỏe mạnh. Tất nhiên, không có một tổ hợp cố định nào cho bạn áp dụng vào khu vườn của mình, mà bạn cần phải tìm hiểu và áp dụng một cách linh hoạt. Bạn có thể tham khảo kinh nghiệm của các nhà làm vườn chuyên môn trong việc đưa ra một ma trận các tổ hợp tương sinh-tương khắc thế này:


Ví dụ tham khảo về 1 bảng – tiếng Anh – ma trận Tương sinh–tương khắc. Các bạn bấm vào hình để đọc được chứ nhé

Hoặc bạn có thể tìm hiểu nguyên lý trồng xen tầng (về độ cao) giữa các cây cao (bóng mát), cây bụi vừa và thấp, cây lấy củ, cây phủ mặt đất, cây leo (như hình minh họa) hay nguyên lý về cộng sinh giữa các loại cây ăn quả, cây ăn lá, cây lấy củ, cây gia vị (mùi), cây hoa, cây hấp dẫn côn trùng, cây cải tạo đất… Tất cả đều rất linh hoạt dựa vào sự ham tìm hiểu, yêu làm vườn và tính sáng tạo của bạn.


Mô phỏng ví dụ tham khảo về xen tầng

Trông có vẻ phức tạp với bạn để tự mình đưa ra một tổ hợp tương sinh cho khu vườn của bạn, song xin mách nhỏ một số “mẹo” hay kinh nghiệm học được để nhớ được một số tổ hợp cơ bản mà các nhà nông chuyên nghiệp “mách cho”. Ví dụ các tổ hợp “Ba chị em” (Ngô- Đậu- Bí Ngô) hay “Bộ tứ chiến binh” (Măng tây-Cà Chua-Bạc Hà-Mùi Tây) là những tổ hợp “không phải bàn cãi” về lợi ích cộng hưởng” của nó đem lại.


Minh họa tổ hợp “Ba chị em” nổi tiếng

Một vài gợi ý về tổ hợp tương sinh tương khắc cho hiệu quả rõ rệt từ vườn ban công của Người làm vườn là Cà chua-Húng quế tím-và Bí ngô (hoặc Su su, Mướp, Dưa chuột) hay Xà lách-Cải bắp-Hành (Tỏi)-Dưa leo (hay Bí ngô) và luôn trồng xen hoa Cúc lá nhám (để hấp dẫn côn trùng và màu sắc đẹp, hay hoa Hướng dương. Bạn có thể tham khảo “thực đơn” mà Người làm vườn ban công tìm hiểu từ kinh nghiệm của những Người nông dân mặt đất khác, với các loại kết hợp rau ta, như sau nhé:




.

Cuối cùng, Người nông dân ban công chúc bạn hào hứng tìm cho khu vườn của mình một bộ tổ hợp tương sinh thích hợp cho khu vườn của mình. Bạn có thể tìm hiểu bằng các từ khóa tiếng Anh “Planting Companion” để tìm hiểu về các tổ hợp tương sinh-tương khắc hay cụm từ “Crop calender” để biết lập thời gian biểu cho các cây trồng của mình không bị trái vụ.




- Người nông dân Dao Ngo-